Hai mươi ba năm trước, có một người con gái trẻ lang
thang qua làng tôi, đầu bù tóc rối, gặp ai cũng cười cười, cũng chả ngại
ngần ngồi tè trước mặt mọi người. Vì vậy, đàn bà trong làng đi qua cô
gái thường nhổ nước bọt, có bà còn chạy lên trước dậm chân, đuổi "Cút
cho xa!". Thế nhưng cô gái không bỏ đi, vẫn cứ cười ngây dại quanh quẩn
trong làng.
Hồi đó, cha tôi đã 35 tuổi. Cha làm việc ở bãi khai
thác đá bị máy chém cụt tay trái, nhà lại quá nghèo, mãi không cưới được
vợ. Bà nội thấy con điên có sắc vóc, thì động lòng, quyết định mang cô
ta về nhà cho cha tôi, làm vợ, chờ bao giờ cô ta đẻ cho nhà tôi "đứa nối
dõi" sẽ đuổi đi liền. Cha tôi dù trong lòng bất nhẫn, nhưng nhìn cảnh
nhà, cắn răng đành chấp nhận. Thế là kết quả, cha tôi không phải mất
đồng xu nào, nghiễm nhiên thành chú rể.
Khi mẹ sinh tôi, bà nội ẵm cháu, hóp cái miệng
chẳng còn mấy cái răng vui sướng nói: "Cái con mẹ điên này, mà lại sinh
cho bà cái đứa chống gậy rồi!". Có điều sinh tôi ra, bà nội ẵm mất tôi,
không bao giờ cho mẹ đến gần con.
Mẹ chỉ muốn ôm tôi, bao nhiêu lần đứng trước mặt bà
nội dùng hết sức gào lên: "Đưa, đưa tôi..." bà nội mặc kệ. Tôi còn trứng
nước như thế, như khối thịt non, biết đâu mẹ lỡ tay vứt tôi đi đâu thì
sao? Dù sao, mẹ cũng chỉ là con điên. Cứ mỗi khi mẹ khẩn cầu được bế
tôi, bà nội lại trợn mắt lên chửi: "Mày đừng có hòng bế con, tao còn lâu
mới đưa cho mày.
Tao mà phát hiện mày bế nó, tao đánh mày chết.
Có đánh chưa chết thì tao cũng sẽ đuổi mày cút!". Bà nội nói với vẻ kiên
quyết và chắc chắn. Mẹ hiểu ra, mặt mẹ sợ hãi khủng khiếp, mỗi lần chỉ
dám đứng ở xa xa ngó tôi. Cho dù vú mẹ sữa căng đầy cứng, nhưng tôi
không được một ngụm sữa mẹ nào, bà nội đút từng thìa từng thìa nuôi cho
tôi lớn. Bà nói, trong sữa mẹ có "bệnh thần kinh", nếu lây sang tôi thì
phiền lắm.
Hồi đó nhà tôi vẫn đang giãy giụa giữa vũng bùn lầy
của nghèo đói. Đặc biệt là sau khi có thêm mẹ và tôi, nhà vẫn thường
phải treo niêu. Bà nội quyết định đuổi mẹ, vì mẹ không những chỉ ngồi
nhà ăn hại cơm nhà, còn thỉnh thoảng làm thành tiếng thị phi.
Một ngày, bà nội nấu một nồi cơm to, tự tay xúc đầy
một bát cơm đưa cho mẹ, bảo: "Con dâu, nhà ta bây giờ nghèo lắm rồi, mẹ
có lỗi với cô. Cô ăn hết bát cơm này đi, rồi đi tìm nhà nào giàu có hơn
một tí mà ở, sau này cấm không được quay lại đây nữa, nghe chửa?". Mẹ
tôi vừa và một miếng cơm to vào mồm, nghe bà nội tôi hạ "lệnh tiễn
khách" liền tỏ ra kinh ngạc, ngụm cơm đờ ra lã tã trong miệng. Mẹ nhìn
tôi đang nằm trong lòng bà, lắp bắp kêu ai oán: "Đừng... đừng...".
Bà nội sắt mặt lại, lấy tác phong uy nghiêm của bậc
gia trưởng nghiêm giọng hét: "Con dâu điên mày ngang bướng cái gì, bướng
thì chả có quả tốt lành gì đâu. Mày vốn lang thang khắp nơi, tao bao
dung mày hai năm rồi, mày còn đòi cái gì nữa? Ăn hết bát đấy rồi đi đi,
nghe thấy chưa hả?". Nói đoạn bà nội lôi sau cửa ra cái xẻng, đập thật
mạnh xuống nền đất như Dư Thái Quân nắm gậy đầu rồng, "phầm!" một tiếng.
Mẹ sợ chết giấc, khiếp nhược lén nhìn bà nội, lại chậm
rãi cúi đầu nhìn xuống bát cơm trước mặt, có nước mắt rưới trên những
hạt cơm trắng nhệch. Dưới cái nhìn giám sát, mẹ chợt có một cử động kỳ
quặc, mẹ chia cơm trong bát một phần lớn sang cái bát không khác, rồi
nhìn bà một cách đáng thương hại.
Bà nội ngồi thẫn thờ, hoá ra, mẹ muốn nói với bà rằng,
mỗi bữa mẹ sẽ chỉ ăn nửa bát, chỉ mong bà đừng đuổi mẹ đi. Bà nội trong
lòng như bị ai vò cho mấy nắm, bà nội cũng là đàn bà, sự cứng rắn của
bà cũng chỉ là vỏ ngoài. Bà nội quay đầu đi, nuốt những nước mắt nóng
đi, rồi quay lại sắt mặt nói: "Ăn mau ăn mau, ăn xong còn đi.
Ở nhà này cô cũng chết đói thôi!". Mẹ tôi dường như
tuyệt vọng, đến ngay cả nửa bát cơm con cũng không ăn, thập thễnh bước
ra khỏi cửa, nhưng mẹ đứng ở bậc cửa rất lâu không bước ra. Bà nội dằn
lòng đuổi: "Cô đi, cô đi, đừng có quay đầu lại. Dưới gầm trời này còn
nhiều nhà người ta giàu!". Mẹ tôi quay lại, đưa một tay ra phía lòng bà,
thì ra, mẹ muốn được ôm tôi một tí.
Bà nội lưỡng lự một lúc, rồi đưa tôi trong bọc tã lót
cho mẹ. Lần đầu tiên mẹ được ẵm tôi vào lòng, môi nhắp nhắp cười, cười
hạnh phúc rạng rỡ. Còn bà nội như gặp quân thù, hai tay đỡ sẵn dưới thân
tôi, chỉ sợ mẹ lên cơn điên, quăng tôi đi như quăng rác. Mẹ ôm tôi chưa
được ba phút, bà nội không đợi được giằng tôi trở lại, rồi vào nhà cài
chặt then cửa lại.
Khi tôi bắt đầu lờ mờ hiểu biết một chút, tôi mới phát
hiện, ngoài tôi ra, bọn trẻ chơi cùng tôi đều có mẹ. Tôi tìm cha đòi,
tìm bà đòi, họ đều nói, mẹ tôi chết rồi. Nhưng bọn bạn cùng làng đều bảo
tôi: "Mẹ mày là một con điên, bị bà mày đuổi đi rồi." Tôi tìm bà nội
vòi vĩnh, đòi bà phải trả mẹ lại, còn chửi bà là đồ "bà lang sói", thậm
chí hất tung mọi cơm rau bà bưng cho tôi. Ngày đó, tôi làm gì biết
"điên" nghĩa là cái gì đâu, tôi chỉ cảm thấy nhớ mẹ tôi vô cùng, mẹ
trông như thế nào nhỉ? mẹ còn sống không?
Không ngờ, năm tôi sáu tuổi, mẹ tôi trở về sau 5 năm
lang thang.
Hôm đó, mấy đứa nhóc bạn tôi chạy như bay tới báo:
"Thụ, mau đi xem, mẹ mày về rồi kìa, mẹ bị điên của mày về rồi!" Tôi
mừng quá đít nhổng nhổng, co giò chạy vội ra ngoài, bà nội và cha cũng
chạy theo tôi. Đây là lần đầu tiên tôi nhìn thấy mẹ, kể từ khi biết nhớ.
Người đàn bà đó vẫn áo quần rách nát, tóc tai còn những vụn cỏ khô vàng
khè, có trời mới biết là do ngủ đêm trong đống cỏ nào. Mẹ không dám
bước vào cửa, nhưng mặt hướng về phía nhà tôi, ngồi trên một hòn đá cạnh
ruộng lúa trước làng, trong tay còn cầm một quả bóng bay bẩn thỉu.
Khi tôi và lũ trẻ đứng trước mặt mẹ, mẹ cuống cuồng
nhìn trong đám tôi tìm con trai mẹ. Cuối cùng mẹ dán chặt mắt vào tôi,
nhìn tôi chòng chọc, nhếch mép bảo: "Thụ... bóng... bóng...". Mẹ đứng
lên, liên tục giơ lên quả bóng bay trong tay, dúi vào lòng tôi với vẻ
nịnh nọt. Tôi thì liên tục lùi lại. Tôi thất vọng ghê gớm, không ngờ
người mẹ ngày đêm tôi nhớ thương lại là cái hình người này. Một thằng cu
đứng cạnh tôi kêu to: "Thụ, bây giờ mày biết con điên là thế nào chưa?
Là mẹ mày như thế này đấy!"
Tôi tức tối đáp lại nó: "Nó là mẹ mày ấy! Mẹ mày mới
là con điên ấy, mẹ mày mới là thế này!" Tôi quay đầu chạy trốn. Người mẹ
bị điên này tôi không thèm. Bà nội và bố thì lại đưa mẹ về nhà. Năm đó,
bà nội đuổi mẹ đi rồi, lương tâm bà bị chất vấn dày vò, bà càng ngày
càng già, trái tim bà cũng không còn sắt thép được nữa, nên bà chủ động
đưa mẹ về, còn tôi lại bực bội, bởi mẹ đã làm tôi mất thể diện.
Tôi không bao giờ tươi tỉnh với mẹ, chưa bao
giờ chủ động nói với mẹ, càng không bao giờ gọi "Mẹ!", khi phải trao đổi
với mẹ, tôi gào là chủ yếu, mẹ không bao giờ dám hé miệng. Nhà không
thể nuôi không mẹ mãi, bà nội quyết định huấn luyện cho mẹ làm việc vặt.
Khi đi làm đồng, bà nội dắt mẹ đi "quan sát học hỏi", bà bảo mẹ không
nghe lời sẽ bị đánh đòn.
Sau một thời gian, bà nội nghĩ mẹ đã được dạy dỗ tương
đối rồi, liền để mẹ tự đi cắt cỏ lợn. Ai ngờ mẹ chỉ cắt nửa tiếng đã
xong cả hai bồ "cỏ lợn". Bà nội vừa nhìn đã tá hỏa sợ hãi, cỏ mẹ cắt là
lúa giống vừa làm đồng trỗ bông trong ruộng nhà người ta. Bà nội vừa sợ
vừa giận phát cuồng chửi rủa: "Con mẹ điên lúa và cỏ mà không phân biệt
được...
" Bà nội còn đang chưa biết nên xoay xở ra sao, thì
nhà có ruộng bị cắt lúa tìm tới, mắng bà cố ý dạy con dâu làm càn. Bà
nội tôi lửa giận bốc phừng phừng, trước mặt người ta lấy gậy đánh vào eo
lưng con dâu, chửi: "Đánh chết con điên này, mày cút ngay đi cho bà..."
Mẹ tuy điên, nhưng vẫn biết đau, mẹ nhảy nhỏm lên chạy
trốn đầu gậy, miệng phát ra những tiếng lắp bắp sợ hãi: "Đừng...
đừng...". Sau rồi, nhà người ta cũng cảm thấy chướng mắt, chủ động bảo:
"Thôi, chúng tôi cũng chẳng bắt đền nữa. Sau này giữ cô ta chặt một tí
là được...". Sau khi cơn sóng gió qua, mẹ oại người dưới đất thút thít
khóc.
Tôi khinh bỉ bảo: "Cỏ với lúa mà cũng chả phân biệt
được, mày đúng là lợn!" Lời vừa dứt, gáy tôi bị một cái tát lật, là bà.
Bà trừng mắt bảo tôi: "Thằng ngu kia, mày nói cái gì đấy? Mày còn thế
này nữa? Đấy là mẹ mày đấy!" Tôi vùng vằng bĩu môi: "Cháu không có loại
mẹ điên khùng thế này!"
"A, mày càng ngày càng láo. Xem bà có đánh mày không!"
Bà nội lại giơ tay lên, lúc này chỉ thấy mẹ như cái lò xo bật từ dưới
đất lên, che giữa bà nội và tôi, mẹ chỉ tay vào đầu mẹ, kêu thảng thốt:
"Đánh tôi, đánh tôi!"
Tôi hiểu rồi, mẹ bảo bà nội đánh mẹ, đừng đánh tôi.
Cánh tay bà trên không trung thõng xuống, miệng lẩm bẩm: "Con mẹ điên
này, trong lòng nó cũng biết thương con đây!". Tôi vào lớp một, cha được
một hộ chuyên nuôi cá làng bên mời đi canh hồ cá, mỗi tháng lương 50
tệ. Mẹ vẫn đi làm ruộng dưới sự chỉ bảo của bà, chủ yếu là đi cắt cỏ
lợn, mẹ cũng không còn gây ra vụ rầy rà nào lớn nữa.
Nhớ một ngày mùa đông đói rét năm tôi học lớp ba, trời
đột ngột đổ mưa, bà nội sai mẹ mang ô cho tôi. Có lẽ trên đường đến
trường tôi mẹ đã ngã ì oạch mấy lần, toàn thân trông như con khỉ lấm
bùn, mẹ đứng ở ngoài cửa sổ lớp học nhìn tôi cười ngớ ngẩn, miệng còn
gọi tôi: "Thụ... ô...".
Có mấy đứa bạn tôi cười khúc khích, tôi như ngồi trên
bàn chông, oán hận mẹ khủng khiếp, hận mẹ không biết điều, hận mẹ làm
tôi xấu hổ, càng hận thằng Phạm Gia Hỷ cầm đầu trêu chọc. Trong lúc nó
còn đang khoa trương bắt chước mẹ, tôi chộp cái hộp bút trước mặt, đập
thật mạnh cho nó một phát, nhưng bị Phạm Gia Hỷ tránh được.
Nó xông tới bóp cổ tôi, chúng tôi giằng co đánh nhau.
Tôi nhỏ con, vốn không phải là đối thủ của nó, bị nó dễ dàng đè xuống
đất. Lúc này, chỉ nghe một tiếng "vút" kéo dài từ bên ngoài lớp học, mẹ
giống như một đại hiệp "bay" ào vào, một tay tóm cổ Phạm Gia Hỷ, đẩy ra
tận ngoài cửa lớp. Ai cũng bảo người điên rất khỏe, thật sự đúng là như
vậy. Mẹ dùng hai tay nhấc bổng thằng bắt nạt tôi lên trên không trung,
nó kinh sợ kêu khóc gọi bố mẹ, một chân béo ị khua khoắng đạp loạn xạ
trên không trung. Mẹ không thèm để ý, vứt nó vào ao nước cạnh cổng
trường, rồi mặt thản nhiên, mẹ đi ra.
Mẹ vì tôi gây ra đại hoạ, mẹ lại làm như không có việc
gì xảy ra. Trước mặt tôi, mẹ lại có vẻ khiếp nhược, nhìn tôi vẻ muốn
lấy lòng. Tôi hiểu ra đây là tình yêu của mẹ, dù đầu óc mẹ không tỉnh
táo, thì tình yêu của mẹ vẫn tỉnh táo, vì con trai của mẹ bị người ta
bắt nạt. Lúc đó tôi không kìm được kêu lên: "Mẹ!" đây là tiếng gọi đầu
tiên kể từ khi tôi biết nói.
Mẹ sững sờ cả người, nhìn tôi rất lâu, rồi y hệt như
một đứa trẻ con, mặt mẹ đỏ hồng lên, cười ngớ ngẩn. Hôm đó, lần đầu tiên
hai mẹ con tôi cùng che một cái ô về nhà. Tôi kể sự tình cho bà nội
nghe, bà nội sợ rụng rời ngã ngồi lên ghế, vội vã nhờ người đi gọi cha
về. Cha vừa bước vào nhà, một đám người tráng niên vạm vỡ tay dao tay
thước xông vào nhà tôi, không cần hỏi han trắng đen gì, trước tiên đập
phá mọi bát đũa vò hũ trong nhà nát như tương, trong nhà như vừa có động
đất cấp chín.
Đây là những người do nhà Phạm Gia Hỷ nhờ tới, bố Phạm
hung hãn chỉ vào cha tôi nói: "Con trai tao sợ quá đã phát điên rồi,
hiện đang nằm nhà thương. Nhà mày mà không mang 1000 tệ trả tiền thuốc
thang, mẹ mày tao cho một mồi lửa đốt tan cái nhà mày ra."
Một nghìn tệ? Cha đi làm một tháng chỉ 50 tệ! Nhìn
những người sát khí đằng đằng nhà họ Phạm, cha tôi mắt đỏ lên dần, cha
nhìn mẹ với ánh mắt cực kỳ khủng khiếp, một tay nhanh như cắt dỡ thắt
lưng da, đánh tới tấp khắp đầu mặt mẹ. Một trận lại một trận, mẹ chỉ còn
như một con chuột khiếp hãi run rẩy, lại như một con thú săn đã bị dồn
vào đường chết, nhảy lên hãi hùng, chạy trốn, cả đời tôi không thể quên
tiếng thắt lưng da vụt lạnh lùng lên thân mẹ và những tiếng thê thiết mẹ
kêu. Sau đó phải trưởng đồn cảnh sát đến ngăn bàn tay bạo lực của cha.
Kết quả hoà giải của đồn cảnh sát là: Cả hai bên đều
có tổn thất, cả hai không nợ nần gì nhau cả. Ai còn gây sự sẽ bắt luôn
người đó. Đám người đi rồi, cha tôi nhìn khắp nhà mảnh vỡ nồi niêu bát
đũa tan tành, lại nhìn mẹ tôi vết roi đầy mình, cha tôi bất ngờ ôm mẹ
tôi vào lòng khóc thảm thiết.
"Mẹ điên ơi, không phải là tôi muốn đánh mẹ, mà nếu
như tôi không đánh thì việc này không thể dàn xếp nổi, nhà mình làm gì
có tiền mà đền cho người. Bởi nghèo khổ quá mà thành hoạ đấy thôi!". Cha
lại nhìn tôi nói: "Thụ, con phải cố mà học lên đại học. Không thì, nhà
ta cứ bị người khác bắt nạt suốt đời, nhé!". Tôi gật đầu, tôi hiểu.
Mùa hè năm 2000, tôi thi đỗ vào trung học với kết quả
xuất sắc. Bà nội tôi vì làm việc cực nhọc cả đời mà mất trước đó, gia
cảnh ngày càng khó khăn hơn. Cục Dân Chính khu tự trị Ân Thi (Hồ Bắc)
xếp nhà tôi thuộc diện đặc biệt nghèo đói, mỗi tháng trợ cấp 40 tệ.
Trường tôi học cũng giảm bớt học phí cho tôi, nhờ thế tôi mới có thể học
tiếp.
Vì học nội trú, bài vở nhiều, tôi rất ít khi về nhà.
Cha tôi vẫn đi làm thuê 50 tệ một tháng, gánh tiếp tế cho tôi đặt lên
vai mẹ, không ai thay thế được. Mỗi lần bà thím nhà bên giúp nấu xong
thức ăn, đưa cho mẹ mang đi. Hai mươi ki lô mét đường núi ngoằn ngoèo
ruột dê làm khổ mẹ phải tốn sức ghi nhớ đường đi, gió tuyết cũng vẫn đi.
Và thật là kỳ tích, hễ bất cứ việc gì làm vì con trai, mẹ đều không
điên tí nào. Ngoài tình yêu mẫu tử ra, tôi không còn cách giải thích nào
khác. Y học cũng nên giải thích khám phá hiện tượng này.
27/4/2003, lại là một chủ nhật, mẹ lại đến, không chỉ
mang đồ ăn cho tôi, mẹ còn mang đến hơn chục quả đào dại. Tôi cầm một
quả, cắn một miếng, cười hỏi mẹ: "Ngọt quá, ở đâu ra?" Mẹ nói: "Tôi...
tôi hái..." không ngờ mẹ tôi cũng biết hái cả đào dại, tôi chân thành
khen mẹ: "Mẹ, mẹ càng ngày càng tài giỏi!". Mẹ cười hì hì.
Trước lúc mẹ về, tôi theo thói quen dặn dò mẹ phải cẩn
thận an toàn, mẹ ờ ờ trả lời. Tiễn mẹ xong, tôi lại bận rộn ôn tập
trước kỳ thi cuối cùng của thời phổ thông. Ngày hôm sau, khi đang ở trên
lớp, bà thím vội vã chạy đến trường, nhờ thầy giáo gọi tôi ra ngoài
cửa. Thím hỏi tôi, mẹ tôi có đến đưa tiếp tế đồ ăn không? Tôi nói đưa
rồi, hôm qua mẹ về rồi.
Thím nói: "Không, mẹ mày đến giờ vẫn chưa về nhà!" Tim
tôi thót lên một cái, mẹ tôi chắc không đi lạc đường? Chặng đường này
mẹ đã đi ba năm rồi, có lẽ không thể lạc được. Thím hỏi: "Mẹ mày có nói
gì không?" Tôi bảo không, mẹ chỉ cho cháu chục quả đào tươi. Thím đập
hai tay:" Thôi chết rồi, hỏng rồi, có lẽ vì mấy quả đào dại rồi!" Thím
kêu tôi xin nghỉ học, chúng tôi đi men theo đường núi về tìm. Đường về
quả thực có mấy cây đào dại, trên cây chỉ lơ thơ vài quả cọc, bởi nếu
mọc ở vách đá mới còn giữ được quả.
Chúng tôi cùng lúc nhìn thấy trên thân cây đào có một
vết gãy cành, dưới cây là vực sâu trăm thước. Thím nhìn tôi rồi nói:
"Chúng ta đi xuống khe vách đá tìm!" Tôi nói: "Thím, thím đừng doạ
cháu...". Thím không nói năng kéo tôi đi xuống vách núi...
Mẹ nằm yên tĩnh dưới khe núi, những trái đào dại vương
vãi xung quanh, trong tay mẹ còn nắm chặt một quả, máu trên người mẹ đã
cứng lại thành đám màu đen nặng nề. Tôi đau đớn tới mức ngũ tạng như vỡ
ra, ôm chặt cứng lấy mẹ, gọi: "Mẹ ơi, Mẹ đau khổ của con ơi! Con hối
hận đã nói rằng đào này ngọt! Chính là con đã lấy mạng của mẹ... Mẹ ơi,
mẹ sống chẳng được hưởng sung sướng ngày nào..." Tôi sát đầu tôi vào
khuôn mặt lạnh cứng của mẹ, khóc tới mức những hòn đá dại trên đỉnh núi
cũng rớt nước mắt theo tôi.
Ngày 7/8/2003, một trăm ngày sau khi chôn cất mẹ, thư
gọi nhập học dát vàng dát bạc của Đại học Hồ Bắc đi xuyên qua những ngả
đường mẹ tôi đã đi, chạy qua những cây đào dại, xuyên qua ruộng lúa đầu
làng, "bay" thẳng vào cửa nhà tôi. Tôi gài lá thư đến muộn ấy vào đầu
ngôi mộ cô tịch của mẹ: "Mẹ, con đã có ngày mở mặt mở mày rồi, MẸ có
nghe thấy không? MẸ có thể ngậm cười nơi chín suối rồi!"