3.000 người bỏ nhà vào hang đá
Câu chuyện lũ lụt ở miền Trung năm 2010 này, có nhiều con số và chi tiết mang tính lịch sử. Mấymươi năm qua mới có một trận lụt to đến như vậy, thiệt hại ban đầu,riêng tỉnh Quảng Bình có khoảng 50 người chết, số tài sản trị giá ítnhất là 1.900 tỉ đồng (bằng 2 năm tổng thu ngân sách của tỉnh) bị vùitrong nước bạc. Song, riêng chuyện hơn ba nghìn người dân xã Tân Hoá,huyện Minh Hoá bị nhấn chìm toàn bộ nhà cửa và những... ngọn cây cau,cột điện cao thế trong gần 10m hoặc có chỗ hơn 10m nước sâu để vàotrong hang đá lánh nạn - như tổ tiên mình "thời tiền sử" - thì đúng làchưa từng có.
|
Ngườigià, trẻ em, tại khu vực "hang đá tiền sử" - cả xã Tân Hóa có khoảng3.000 người phải rời nhà cửa bỏ vào hang sống - Ảnh: Hà Bình |
Khitôi viết những dòng này, thì hay tin, xã Tân Hoá nơi tôi vừa chia taylại chìm trong biển nước, cả người dân và lãnh đạo địa phương đều chămchăm một kế hoạch trở về hang đá nếu nước tiếp tục dâng. Nhiều người đãtính dựng lều, xây hũ gạo trong hang đá để thường trực đối phó với thảmhọa. Đằng sau sự luẩn quẩn xóm làng - nhà cửa - hang đá thời tiền sửnày, là một câu chuyện rất lớn khác về cái cách chúng ta ứng xử vớithiên nhiên, đối phó với thảm họa. 6 ngày và nhiều nghìn năm “tiền sử”!
CáchTP.Đồng Hới (tỉnh lỵ Quảng Bình) chừng 130km, xã miền núi Tân Hoá hoangtàn, với những ngôi nhà nằm chỏng gọng sau cơn lũ ác. Mấy chục mạngngười bị lũ cuốn trong tỉnh, xã Tân Hoá may mắn không mất một ai; thậmchí, hy hữu thay, trong thời gian sống trên nóc nhà (khi lụt, chỉ cótrạm xá và trường học cao tầng của xã là còn nhô lên mặt nước, 100% nhàdân biến mất trong biển nước) và trong hang đá, có 3 đứa trẻ đã được rađời. Ông Bùi Anh Tuấn - Chánh văn phòng UBND huyện - xác tín điều đóvới tôi, rồi kể: “Có người trở dạ, được cán bộ trạm y tế đỡ đẻ, cắt rốnngay trên mái của nhà trường, xung quanh căng nylon ngăn cơn mưa nhưtrút nước. Người Tân Hoá sống sót, bởi họ túc trực kê bên vách một cáithuyền nan hoặc thuyền tôn. Thế nên, khi nước dâng cao, họ leo cả lênthuyền bỏ chạy”. Cả xã, hơn 3.100 người, không một ai mang được cái gìtheo người. |
Một lán căng nylon của người Tân Hóa ở trong lèn núi, khi mà 100% các ngôi nhà của họ "biến mất" trong biển nước. Ảnh: Hà Bình |
Khôngcó thức ăn, không củi lửa, cũng không có quần áo để thay. Sống sót làmay rồi. Từ trong các lèn đá, hang hốc của núi đá vôi, bà con nhìnxuống các xóm của xã mình. Nước lưng nhà, rồi lút nóc nhà, rồi chỉ còncái ngọn cây cau và nóc trường học nhô lên. Tất cả biến mất như một cơnmơ ác. Mưa mỗi lúc một lớn, mái đá tiền sử không phải là hang sâu, nênkhông có khả năng che mưa gió. Quần áo ướt suốt đêm ngày, không có quầnáo mà thay. Họ nằm run nhong nhóc. Cái đói xâm chiếm dần. Suốt2 ngày không có gì ăn, nước dâng đến chân lèn đá, nhưng đó là nước lũ,xác súc vật nổi lềnh bềnh, không uống được. Có người tình cờ đem theođiện thoại di động, gọi kêu cứu, lát sau thì trạm tiếp sóng, trạmtruyền thanh đều bị nước lũ làm cho tê liệt. Bà con chỉ biết nằm “chắptay chờ số phận”. Sau 2 ngày đói khát, thì họ bắt đầu nhìn thấy sựsống, với những chiếc canô của lực lượng cứu trợ rẽ nước tìm vào. “Cánbộ mải miết đi tìm dân, nước trắng trời, dân thì bặt vô âm tín. Dânchúng tôi như là trở về thời nguyên thuỷ rồi, không còn cái gì sót lạiở nơi này cả!” - ông Phó Chủ tịch UBND huyện Minh Hoá nói với nhà báotrong lúc nước sôi lửa bỏng nhất. Một vài thứ còn nhìn thấyđược trong đại hồng thuỷ, ấy là các mỏm núi trọc, các hang đá tiền sửvà những người dân tội nghiệp lay lắt, tím tái. Mì tôm và nước sạchđược chuyển lên dè dặt giúp bà con “gặm” mì tôm mà cầm cự. Có người giàkiệt sức, lả đi, thế là chính các canô cứu trợ sau khi thả hàng vào cửahang thì “khênh” luôn người ốm ra tuyến ngoài điều trị. Trẻ em và ngườigià nằm la liệt, nhiều người bị tiêu chảy xanh rớt, thều thào. Cây củibiến thành cọc lều bạt, nylon căng tạm, bạt thủng lỗ chỗ, trong lềucũng như ngoài trời; bệnh đau mắt đỏ, sốt dịch, tiêu chảy bắt đầu hoànhhành, bà con không được tắm giặt, thay quần áo suốt gần 1 tuần, họphóng uế ở ngay gần khu trú thân. Canô cứu trợ đi đến đâu cũng thấytiếng gào khản giọng, những bàn tay vẫy lên kêu cứu; xác lợn chết,trâu, bò chết nổi lềnh bềnh nhiều trăm con. Ông Sơn - mộtngười dân Tân Hoá ở trong lèn đá - bảo, có lẽ suốt đời ông bị ám ảnhbởi cảnh ông và bà con đói quá, vớt một con trâu chết nổi lềnh bềnhtrên mặt nước lũ về rồi xẻ thịt, nướng ăn trong lèn đá. Họ cầm cái chântrâu chết, hơ vào lửa lom dom lá lẩu, chờ nó chín “tai tái” rồi chianhau ăn. Bởi, suốt những ngày đói rét, sợ hãi, tuyệt vọng, nếu không ănthì “cách gì mà sống làm người được”. 2 ngày sau, huyện mới tìm thấydân để “ném” mì tôm vào cửa lèn đá, bấy giờ nhiều cháu bé mệt lả, đóiđến mức phải cạy miệng cháu ra, bơm sữa vào để cứu. Những đứa trẻ sinh ra trên mái nhà!
Mộtông bố trẻ bảo, anh đang tính sẽ đặt tên đứa trẻ được sinh ra trên máinhà, vào thời điểm cuối năm 2010 này là “Lũ Lụt” để làm kỷ niệm, giốngnhư thời gian khó ta từng có quá nhiều người được sinh ra, rồi đặt tênlà Ruộng, Đồi, Chiến Thắng... (vì được sinh ra khi người phụ nữ đang đilàm ở ngoài đồi, ruộng, trong khi tất cả chung sức đánh thắng kẻthù...). Ông Chất - Chủ tịch UBND huyện Minh Hoá - vừa triết lý về đứatrẻ đẻ trên mái nhà, vừa lo lắng về việc nước rút rồi, vài tháng sau bàcon không biết lấy gì sinh sống, ngoài việc ngồi chờ tiền, hàng cứutrợ, bởi ngô lúa giống, tư liệu sản xuất, trâu bò, lợn gà, tiền bạc củanả... trôi theo lũ hết sạch. Đứng trong lèn, tôi vẫn trôngthấy cái cột điện cao thế thò một đầu mẩu lên giời mà. Anh Huy sống ởthôn 2, xã Tân Hoá, với 65 hộ dân. “Nước lên nhanh đến mức chúng tôichỉ kịp chạy thoát thân. Chui vào hang đá, rồi cứ leo mãi lên đỉnh dốc,nước ở sau chân. Suốt 6 ngày, khổ nhất là cháu bé con anh Trương QuốcAnh, nó mới được 1-2 ngày tuổi, chưa kịp đặt tên, chưa khô cuống rốn,đã phải vào hang. Mẹ cháu (chị Tuyết) ướt suốt ngày đêm, nằm khóc ủ controng bụng, bà con thương lắm, cũng chẳng biết làm sao - anh Huy nói.“Điều anh lo nhất lúc này là gì?”; mân mê những mẹt ngô giống bốc mùithum thủm chỉ có thể nghiền ra cho gia súc ăn, xách túi gạo “cứu tế” béxíu, ngồi bên ngôi nhà gỗ rách bươm tơi tả, anh Huy thẳng thắn: “Tôi sợnước sẽ dâng lên, lại phải vào hang đá một lần nữa, lại đói khát và lạinghĩ rằng mình sẽ chết vì đói”. Nỗi ám ảnh “trở về thời nguyên thuỷ”
Mưalớn tiếp tục đổ nước, nước dâng cao, bà con sống trong thung lũng rộng,cửa thoát nước chui qua một lèn đá bị ứ lại, nếu trời còn mưa to hơn,có khi chính các hang đá tiền sử như ốc đảo cứu nhiều nghìn “dân đen”kia cũng bị ngập nốt. Vì sao có sự dồn ứ lớn đến vậy ở khu vực thunglũng mà từ nhiều đời nay bà con vẫn sinh sống khá an toàn như thế? Phárừng, việc con người ứng xử với môi trường mang tính tiêu cực làm thayđổi dòng chảy của sông suối? Các lèn đá cửa hang bị bồi lấp do xói mòn,thay đổi địa hình địa mạo? Chúng ta phải làm gì, để khi rừng không còngiữ được nước mưa như thế, sông suối không thoát được như thế, mà bàcon vẫn sống, thay vì vào hang đá tiền sử với những “trải nghiệm” kinhhoàng? Di dân hay làm nhà vượt lũ? Hay làm nhà trong lèn, hang đá để“xây dựng cơ sở vật chất” cho việc thường niên vào hang chạy “giặcnước”? Khi Chánh văn phòng Bùi Anh Tuấn kể về 3 đứa trẻ đượcsinh ra trên nóc nhà, rồi việc bà con mấy nghìn người trở về tronghoang tàn, thậm chí giấy tờ tùy thân, sổ đỏ nhà đất cũng không còn, tôichợt thấm thía hơn về những sang chấn tinh thần sau thảm họa “bồng bếnhau lên họ ở hang” tại Tân Hoá. Trò chuyện với chúng tôi, nhiều ngườingơ ngác, hoảng loạn, ám ảnh vì cảm giác cuộc sống quá bất an, trongphút chốc thiên nhiên tàn độc đẩy con người vào đói khát tận cùng, màntrời chiếu đất theo đúng nghĩa đen, giữa sự gào thét của lũ, sự ô nhiễmvà tật bệnh không tưởng tượng nổi. Hoá ra, những mất mát, tổn thương từcâu chuyện kỳ dị của thế kỷ 21 (hơn 3.000 người bỏ nhà vào hang đá) kialớn và đáng xót xa chẳng kém những thiệt hại vật chất có thể trông thấybằng mắt thường! Chị Trương Thị Dung - 28 tuổi, nhà ở thôn 1,xã Tân Hoá kể: “Nước lên nhanh, chồng em đi vắng xa, em và 2 đứa con -thằng Thành 4 tuổi, thằng Thắng 2 tuổi - được bà con cho đi nhờ thuyềnchạy khỏi... nóc nhà. Mẹ con em, mỗi người chỉ có duy nhất bộ quần áođang mặc trên người, tùy theo mưa gió, cứ ướt lại khô, khô lại ướt suốt6 ngày đêm ở trên núi đá. Đêm ngày em chỉ nằm ôm con, con khóc em cũngkhóc, mấy ngày bị đói, em không thấy đói vì thương con. Bây giờ trở vềnhà, không còn cái gì, kể cả mấy đồng tiền tích cóp trong hòm giữa nhàcũng bị trôi sạch. Sống bằng gạo và mì tôm cứu trợ, mẹ con em cứ nấucơm, lấy mì tôm “luộc” lên, thả gia vị vào làm canh, sống qua ngày”. Theo Lao Động