Xã hội đen là từ chỉ thế giới ngầm, với các thế lực ngầm trong
bóng tối của một xã hội. Từ này được biết đến và xuất phát từ các
phim Hồng Kông nhập vào Việt Nam nhiều từ thập niên cuối của thế kỷ 20
[cần dẫn nguồn], sau đó thành
sinh ngữ và đến nay đã là một từ phổ biến, kể cả trên báo chí.
Xã hội đen có nhiều cấp bậc khác nhau. Trong đó cấp thấp nhất là
dân anh chị,
dao búa,
đầu gấu,
đâm thuê chém mướn... không có tổ chức, đến cao cấp hơn là
tội phạm có tổ chức thành các
băng đảng và trên cùng là các
maphia, các
gia đình maphia.
Các tên gọi
Đầu gấu,
dân anh chị, dân đao búa
, du đãng
,..., gần đồng nghĩa với gangster của xã hội Mỹ, là từ chỉ những người làm nhiều nghề bất hợp pháp và thuộc về một thế giới ngầm.Họ nổi lên trên xã hội do nghề dao búa.Đầu gấu có thể có tổ chức như
Khánh Trắng,
PhúcBồ... hoặc không có tổ chức rõ ràng. Những
côn đồ nổi lên ở một khu vực nào đó được gọi là "đầu gấu". Đồng thời đầu gấu, dù có tổ chức cũng không bài bản, quy mô và nguy hiểm như
maphia kiểu
Năm Cam,
Luciano,
Al Capone, Mickey Cohen...
Các nhóm đầu gấu thường sống bằng những dịch vụ đặc biệt trong một xã hội như bốc vác (
dân cửu vạn),
xe ôm, kinh doanh
bia ôm,
karaoke ôm,
vũ trường,
massage,
cho vay nặng lãi,
ghi đề,
cá độ bóng đá...thậm chí
đòi nợ thuê[1],
buôn ma túy,
vận chuyểnma túy,
bán lẻ ma túy[2].
Nhưng các nhóm đầu gấu cũng có thể sống bằng các dịch vụ mang tính chất trái pháp luật hơn như
bảokê hoặc trực tiếp kinh doanh các
dịch vụ đen[cần dẫn nguồn].
Họ tự tạo thế lực, dằn mặt người dân trong khu vực để kiếm ăn. Đầu gấu cũngđược dùng để giải quyết các vụ việc mà pháp luật không thể nhúng tay
[3].Khá nhiều vụ đâm chém, giết người được ghi nhận do đầu gấu tiến hành
[4][5].Đầu gấu có thể là nam hoặc nữ, thậm chí có thể là học trò
[cần dẫn nguồn] và là nữ
[6].
Thế giới này còn đa dạng hơn thế nữa khi đầu gấu có thể là ngoại quốc sang Việt Nam. Song Moon-gul, người Hàn Quốc là người làm thuê, nhưng khi được chủ cho lên đến chức giám đốc điều hành 2 câu lạc bộ vui chơi giải trí dành cho người nước ngoài tại
HàNội và
Vũng Tàu thì tự cho mình là ông chủ, gây mâu thuẫn với nhà đầu tư rồi lôi kéo "đầu gấu" Hàn Quốc đến Việt Nam gây áp lực với những nhà đầu tư nhằm trục lợi bất chính
[7].